Boekverslag 2 klas 4: Hersenschimmen - Bernlef

27-02-2012
Boekverslag 2, Marc de Mik 4C

Beknopte verhaalanalyse en beoordeling

Beknopte verhaalanalyse en beoordeling
Titel: Hersenschimmen Auteur: Bernlef Verschijningsjaar: 1984
Subject	Uitwerking
Inhoud	Dit boek beschrijft het voortschrijdende dementeringsproces van de hoofdpersoon Maarten Klein. Langzaam maar zeker verliest Maarten zijn greep op de werkelijkheid. Hij kan heden en verleden niet meer goed onderscheiden, wil plotseling weer gaan werken en ziet zijn echtgenote voor een vreemde aan.
Thema (hoofdonderwerp in abstractie)	-          Ouderdom -          Dementie
Motieven (herhalende onderwerpen die gezamenlijk tot het hoofdonderwerp leiden)	-          Winter -          Tweede Wereldoorlog -          Feiten -          Taal
Personen	-          Maarten Klein is de hoofdpersoon van het boek en vanuit zijn perspectief wordt het verhaal verteld. Maarten is zwaar aan het dementeren en vergeet allerlei alledaagse dingen. -          Vera Klein is de vrouw van Maarten Klein. Ze is zorgzaam, maar ook erg ongerust, omdat ze ziet dat haar man langzaam maar zeker aan het aftakelen is. -          Fred en Kitty zijn de kinderen van Maarten en Vera Klein. Ze komen in het boek niet in de gedaante van een persoon aan bod, maar er wordt wel, vooral door Maarten, over ze gesproken. Fred en Kitty wonen nog gewoon in Nederland. -          Dokter Eardly is de dokter die Maarten behandelt, nadat Vera Klein naar hem toe is gegaan om raad te vragen en hem de symptomen van haar man heeft voorgelegd. -          Phil Taylor is de vrouw die Vera komt helpen met de verzorging van Maarten. Ze woont bij het echtpaar in en helpt Maarten en Vera waar het kan. -          Ellen Robbins is de vriendin van Vera aan wie in het boek niet zoveel aandacht geschonken wordt. Vera bespreekt echter veel met haar, vooral over de zorgelijke toestand van haar man.
Historische tijd en ruimte	Eén periode: -          Rond 1980 (het heden) Eén plaats: -          Gloucester; een stadje in de VS nabij Boston
Titelverklaring Onderschrift	De titel ‘Hersenschimmen’ slaat natuurlijk op de dementie van Maarten Klein. Hij gaat zich dingen inbeelden die er niet zijn. Het duidt dus op vage bewustzijnstoestanden en illusies, oftewel hersenschimmen. Het boek heeft geen ondertitel.
Verteller (perspectief)	Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van de dementerende Maarten Klein. Maarten Klein staat dus gelijk aan de ‘ik’ in het boek.
Genre	Psychologische Roman
Spanning	Van spanning is in dit boek niet echt sprake. Het is een rustig boek, zonder veel actie e.d. Je wilt wel weten hoe het afloopt, maar spannend vond ik het niet echt. Het was denk ik ook niet het doel van de schrijver om een spannend boek te schrijven. Als ik toch een spannend stuk moet kiezen, kies ik voor het moment dat ze Maarten komen ophalen om hem naar een tehuis te brengen. Je wilt weten wat er precies gaat gebeuren en hoe het nu verdergaat.
Stijl	Aan het begin van het boek is het allemaal duidelijk te volgen. Het is dus redelijk vlot verteld en niet erg langdradig. Het einde daarentegen is veel moeilijker te volgen, doordat er korte, soms halve zinnen staan; gedachten van de hoofdpersoon. Al met al was het boek goed te begrijpen en las het niet zo moeilijk.
Waardering in recensies	Ik heb twee recensies gelezen en deze waren beide erg positief.
Persoonlijke waardering	Ik vond het een mooi en emotioneel boek dat me wel enigszins heeft ontroerd. Ik geef het een 8.3.

Persoonlijke mening

‘Hersenschimmen’
Bernlef

Ik vond ‘Hersenschimmen’ een mooi, emotioneel en ontroerend boek. Het onderwerp heeft mij zeker erg aangesproken. Ik vond het erg mooi om te lezen hoe de hoofdpersoon, Maarten Klein, allerlei dingen gaat vergeten. Het begint onschuldig (bijv. niet meer weten welke dag het is), maar aan het eind weet Maarten bijna niets meer (hij weet bijv. niet meer wie zijn vrouw is). Maar ik denk dat er nog een andere reden is waarom dit boek mij zo aansprak. Mijn oma lijdt namelijk ook aan Alzheimer (dementieziekte) en dat is voor mij natuurlijk juist ‘herkenbaar’. Niet zozeer in de zin van dat ik weet hoe het gaat in het hoofd van een dementerend persoon, maar meer hoe zo’n persoon zich gedraagt. Ik heb bij het lezen dus meerdere malen nagedacht of het bij mijn oma ook zo is gegaan, maar dat zullen we nooit weten. Ik denk dus dat dit het lezen van dit boek nog interessanter maakte.

In dit boek draait het voornamelijk om één ding: de gevoelens en gedachten van de hoofdpersoon. Gebeurtenissen zijn in het boek veel minder van belang en veel gebeurtenissen zijn er dan ook niet. De gebeurtenissen die er zijn, zijn wel aardig om te lezen. Zo ‘breekt’ Maarten op een gegeven moment in een vakantiehuisje in, omdat hij denkt dat hij daar straks een vergadering van zijn werk heeft. Dit soort dingen zijn natuurlijk mooi, maar toch ook ontroerend om te lezen. De gedachten staan echter voorop in het boek. Vooral helemaal aan het eind van het verhaal, wanneer Maarten bijna alle besef van tijd, ruimte en personen kwijt is. De zinnen zijn kort en bestaan vaak uit niet meer dan een paar woorden. In deze fase zijn de gebeurtenissen dus eigenlijk volledig vervangen door gedachten en gevoelens. De gebeurtenissen die er wel waren, riepen, zoals ik al eerder heb gezegd, wel mooie gevoelens bij mij op. Je weet als lezer dat Maarten aan het dementeren is, en eigenlijk weet hij dat zelf ook wel, maar hij geeft zich er niet helemaal aan over. Het is dan ook leuk om te lezen hoe hij zaken voortdurend relativeert en zijn vergeetachtigheid soms ontkent.

De personen zijn zeker levensecht en ook goed inleefbaar. Je leeft natuurlijk enorm mee met Maarten Klein die langzaam aan zijn ziekte ten onder gaat, maar ook met Vera Klein, Maartens echtgenoot, leef je mee. Je voelt haar machteloosheid en besluiteloosheid. Ze zit vaak met de handen in het haar, maar zorgt toch met zeer veel liefde voor haar man. Ze zal hem nooit laten vallen. Het is dus wel duidelijk dat ik me in de personen makkelijk kon inleven. Ik heb net gezegd dat de personen zeker levensecht zijn. Eigenlijk weet ik dat natuurlijk helemaal niet. Ik weet niet hoe het is om te dementeren. Misschien gaat dat proces in het hoofd van een dementerend persoon wel heel anders. Dat zullen we natuurlijk nooit weten, maar ik denk dat de schrijver het uiterst goed heeft beschreven.

Herinneringen. In het boek zitten aardig wat verhalen over het verleden van de hoofdpersoon. Dit maakt het echter niet vervelend om te lezen, integendeel. Het is juist interessant om te zien hoe iemand die alledaagse dingen vergeet, verhalen uit zijn/haar verleden nog heel gedetailleerd kan vertellen. Zo vertelt Maarten over Parijs en over zijn (oude) baan. Ook beschrijft hij verhalen van zijn collega’s en kinderen. Het is echter wel zo, dat Maarten deze verhalen alleen aan het begin van het boek kan vertellen. Naar mate het dementeringsproces vordert, weet hij steeds minder te vertellen en aan het eind kan hij zichzelf en zijn vrouw niet eens meer op een foto herkennen. Over de leesbaarheid van het boek ben ik verdeeld. Het grootste gedeelte vond ik niet erg moeilijk en vlot lezen. De laatste paar pagina’s vond ik echter wat langdradig en bij dat gedeelte ben ik mijn aandacht dan ook grotendeels kwijtgeraakt. Dat komt mede door de wat vreemde zinnen die erin staan. Ik begrijp dat de schrijver duidelijk wil maken hoe het aan het eind van zijn dementeringsproces er aan toe gaat, maar ik vond het iets te langdradig. Maar op de laatste paar pagina’s na, vond ik het boek goed te lezen.

Over het taalgebruik heb ik niet zo heel veel te zeggen. Het was niet al te moeilijk, maar zeker niet gemakkelijk. Dat klopt ook wel met het niveau waarin dit boek thuishoort; niveau 3. De dialogen vond ik wel erg mooi, maar daar heb ik het in dit verslag al eerder over gehad. Ook de gebeurtenissen vond ik goed (en natuurlijk mooi) omschreven, zodat ik me er een goede voorstelling van kon maken. Ik zag het soms helemaal voor me. Overigens is taal wel een van de motieven van dit boek. De hoofdpersoon is vaak met taal bezig en ook voor het onderwerp is taal van belang. Zo zie je, naar mate het dementeringsproces vordert, ook het ‘correcte taalgebruik’ minder worden. Aan het eind zijn er, zoals eerder gezegd, eigenlijk alleen nog maar losse woorden en korte zinnetjes.

Al met al vond ik het dus een mooi boek om te lezen, en ik zal dit boek zeker niemand afraden. Het boek heeft eigenlijk bijna de hele tijd (m.u.v. het laatste deel) mijn aandacht vastgehouden, en dat is natuurlijk een goed teken!

Marc de Mik

4C